ایران کشوری است که از لحاظ نزولات جوی، از نظم خاصی برخوردار نیست و صنعت قارچ هم به شدت به کلش گندم وابسته است. از طرفی این صنعت هر روز در حال گسترش است بنابراین رقابت تولید کنندگان بر سر کلش افزایش خواهد یافت. همین دو عامل سبب شده است که چاره اندیشی هایی در این زمینه صورت گیرد که یکی از اقدامات، بررسی استفاده از باگاس به جای کلش در تهیه کمپوست است.
اولین بار ایده استفاده از باگاس در تولید کمپوست، توسط آمریکایی ها مطرح شد که سبب تحریک محققان دیگر به منظور بررسی دقیق تر این موضوع گردید.
باگاس چیست؟
باگاس یک محصول فرعی از کارخانه نیشکر است که در حدود ۳۰-۲۰ درصد وزن نیشکر را تشکیل می دهد. باگاس مصارف زیادی در صنایع مختلف از جمله تولید نئوپان، الکل سازی، تخته نیمه فشرده (MDC)، کاغذ، تولید اسید سیتریک و … دارد که از مهم‌ترین کاربردهای آن که امروزه بیشتر مورد مطالعه قرار گرفته است، استفاده از باگاس در تهیه کمپوست به منظور کشت قارچ دکمه ای است.
باگاس در ابتدا دو نوع بافت را در خورد دارد؛ بافت درشت و بافت ریز که بافت درشت آن را جدا می کنند و بافت ریز باقی مانده به منظور تهیه بستر استفاده می شود. بافت درشت بیشتر در صنعت تولید چوب و نئوپان کاربرد دارد و پس از جداسازی، برای این منظور استفاده می گردد.
مشخصات باگاس
– باگاس دارای ۴۹ درصد رطوبت، ۴۸ درصد فیبر و ۲/۳ درصد قند دارد که این مقدار قند بسیار مهم است چرا که باعث می شود که پروسه تخمیر به راحتی آغاز شود.
– قدرت جذب آب باگاس بسیار بالاست.
– نیتروژن باگاس کم و تقریباً برابر ۰/۱۷ درصد است.
– از نظر ظاهری شبیه تراشه های ریز چوب است که رنگ باگاس تازه زرد مایل به سفید است ولی پس از خشک شدن به زرد متمایل به قهوه ای می گراید.
– باگاس بوی مخصوص به خود را دارد که بویی شبیه به بوی ملاس تخمیر شده دارد.
– میزان عناصر موجود در آن متفاوت بوده و بستگی به گونه های مختلف نیشکر، رشد سنی نیشکر، نحوه ی برداشت آن و بالاخره میزان بازیابی و راندمان عصاره گیری در آسیاب‌ها دارد.
مزایای استفاده از باگاس در تولید کمپوست
کاربرد باگاس، مزیت های زیادی چه از نظر اقتصادی و چه از نظر کیفیت تولید بستر، در صنعت کشت قارچ دارد که در ادامه به برخی از آن ها اشاره می کنیم:
– از نظر اقتصادی، تولید کمپوست با استفاده از باگاس مقرون به صرفه است و توجیه اقتصادی دارد.
– باگاس، دارای مقداری قند است که وجود قند در آن باعث می شود فرآیند تخمیر در تولید کمپوست به راحتی و سریع‌تر اتفاق بیافتد و درنتیجه دوره کمپوست سازی کوتاه تر خواهد شد.
– همان گونه که بیان شد، قدرت جذب و نگهداری آب در باگاس بالا است درنتیجه بستر حاصل از آن، نیاز آبی کمتری دارد زیرا دیرتر آب خود را از دست می دهد.
– بستری که از باگاس حاصل می شود شامل انواع مختلفی از عناصر غذایی (ماکرو المنت ها و میکرو المنت ها یا همان عناصر ضروری کم مصرف و پر مصرف) است که با در اختیار قرار دادن این مواد برای قارچ ها، به بهبود رشد آن ها کمک خواهد کرد و درنتیجه این بستر رشد، بازدهی بیشتری را در تولید خواهد داشت.
– غنی بودن این نوع کمپوست از عناصر غذایی، نیاز استفاده از کودها و مکمل ها در تهیه بستر را کاهش می دهد.
– در این نوع کمپوست، نسبت کربن به سایر عناصر به گونه ای تنظیم می شود که نه تنها میکروارگانیسم های تجزیه کننده ماده بستر با هم رقابتی نداشته باشند بلکه بتوانند مواد بیشتری را در اختیار گیاه قرار دهند.
– وجود میکروارگانیسم های مفید در کمپوست باگاس، از رشد و تکثیر عوامل بیماری زا ممانعت کرده و احتمال شیوع آلودگی را به شدت کاهش می دهد.
معایب استفاده از باگاس در تولید کمپوست
باگاس در کنار محاسن زیادی که دارد، چند عیب نیز با خود به همراه دارد که البته این معایب در برابر مزیت های بی شمار آن قابل چشم پوشی است و از ارزش آن کم نمی کند. عیوب باگاس عبارتند از:
– باگاس حاوی الکل است در نتیجه نمی توان آن را انبار کرد زیرا در انبار به خصوص در روزهای گرم سال، دما افزایش یافته و خطر آتش سوزی بسیار تهدید کننده است.
– بافت باگاس ناهمگن است که همان گونه که گفته شد از ذرات درشت و ریز تشکیل شده است بنابراین قبل از استفاده از آن، باید این دو بافت از یکدیگر تفکیک شوند.
– عیب دیگر آن این است که این ماده بیشتر در جنوب کشور یافت می شود زیرا در آن مناطق کشت می شود بنابراین باید آن را به سایر استان ها انتقال داد.
